تحلیل فضایی ـ کالبدی ناهنجاری‎های اجتماعی در مناطق اسکان غیررسمی، مطالعه‎ی موردی : منطقه‎ی اسکان غیررسمی اسلام‎آباد در شهر زنجان

شهر زنجان در دهه‎های اخیر از رشد جمعیّتی و کالبدی چشمگیری برخوردار بوده است، ازجمله پیامدهای ناگوار این رشد شتابان و بی‎قواره، شکل‎گیری مناطق اسکان غیر رسمی در این شهر است. منطقه‎ی اسلام‎آباد، از دسته مناطق بزرگ اسکان غیر رسمی شهر زنجان است که در پی مهاجرت گسترده‎ی روستاییان طی دهه‎ی 1350 به بعد، از سوی مهاجران روستایی ساخته شده است. این منطقه گرچه اکنون جزء مناطق رسمی درون شهر به‎شمار می‎رود؛ اما از دیدگاه کالبدی، نظام کاربری و خدمات‎رسانی، جمعیّتی، اجتماعی و فرهنگی با مشکلات مختلفی روبه‎رو است. هدف این پژوهش تحلیل فضایی ـ کالبدی ناهنجاری‎های اجتماعی در منطقه‎ی اسلام‎آباد و تشریح عوامل مؤثّر در بروز ناهنجاری‎های این منطقه است. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است و برای شناسایی الگوهای فضایی توزیع جرایم در سطح منطقه‎ی اسلام‎آباد از مدل‎های آماری گرافیک مبنا، شامل آزمون مرکز متوسّط و بیضی انحراف معیار و برای تشخیص کانون‎های جرم‎خیز شهری، از شاخص‌ نزدیکترین همسایه و روش درون‎یابی تخمین تراکم کرنل استفاده شده است. جامعه‎ی آماری پژوهش، مجموع جرایم ارتکابی است که در دوره‎ی زمانی یک‎ساله در این محدوده رخ داده است. یافته‎ها نشان می‎دهند این منطقه، یکی از مهم‎ترین کانون‎های وقوع بزهکاری شهر زنجان است و توزیع فضایی جرایم مورد بررسی در این منطقه، از الگوی خوشه‌ای و متمرکز پیروی می‌کند. بیشترین جرایم ارتکابی در این منطقه، جرم شرارت و درگیری، اعتیاد و قاچاق موادّ مخدّر است. همچنین بین تراکم جمعیّت در این محدوده و نرخ وقوع بزهکاری در آن، رابطه‎ی مستقیم وجود دارد. از سوی دیگر، بالابودن میزان کاربری مسکونی و کمبود و نبود برخی کاربری‎های مورد نیاز شهروندان در توزیع جغرافیایی، نوع و میزان جرایم و شکل‎گیری الگوهای فضایی بزهکاری در این منطقه مؤثّر بوده است.